Voor merendeel klachten werd tijdens hoogtepunt coronacrisis huisarts niet bezocht

In een online consumentenpanel van ruim 2.000 volwassen Nederlanders bleek dat in de eerste maanden van de intelligente lockdown voor een merendeel van de ervaren gezondheidsklachten de huisarts niet werd geraadpleegd. Met 70% van de lichamelijke klachten en 74% van de mentale klachten ging men niet naar de huisarts. De helft van de klachten, waarvoor de huisarts niet werd bezocht, verdween of verminderde zonder een huisarts te raadplegen. Dit onderzoek beschrijft de keuzes in zorggebruik tijdens de coronacrisis.

Bij ernstige klachten vaker naar de huisarts
“We zijn dit onderzoek gestart, omdat we in het nieuws veel hoorden over teruglopende aantallen patiënten bij de huisarts tijdens de coronapandemie”, vertelt epidemioloog en projectleider Dr. Anouk Oordt van onderzoeksbureau Pallas health research and consultancy. “Uit het nieuws bleek niet om welke type klachten het gaat waarmee patiënten thuisblijven en waarom ze hiermee thuisblijven. Met dit onderzoek hopen we daar meer kennis over te verzamelen. Ook onderzoeken we hoe Nederlanders zelf naar hun zorggebruik tijdens de coronacrisis keken. De coronacrisis is een uitzonderlijke situatie en de resultaten van dit onderzoek zijn daardoor moeilijk te vergelijken met de situatie voor corona. We kunnen ook niet beoordelen of mensen terecht thuis zijn gebleven. Die informatie geeft ons onderzoek niet. We krijgen wel meer inzicht in het deel van de klachten dat verdwijnt en hoe Nederlanders zelf oordelen over hun beslissing geen huisarts te raadplegen.”

Een groep van 676 deelnemers had geen lichamelijke klachten. De overige 1.361 deelnemers hadden samen 5.358 verschillende milde en ernstigere lichamelijke klachten. Dit onderzoek laat zien dat de deelnemers in de helft van de gevallen de huisarts raadpleegden voor ernstigere klachten, zoals ernstige schommelingen in bloedsuiker of slecht genezende wonden in de benen of voeten. Terwijl bij minder acute of ernstige lichamelijke klachten, zoals slaapproblemen en lusteloos gevoel, de deelnemers in ongeveer een vijfde van de gevallen de huisarts raadpleegden. “Het valt ons op dat deelnemers met zorgelijke lichamelijke klachten vaker naar de huisarts zijn gegaan dan voor relatief milde klachten. Het geeft hoop dat een groter deel van de mensen niet te lang thuis zijn gebleven met ernstigere lichamelijke klachten”, zegt projectleider Dr. Anouk Oordt. “We moeten ons zorgen maken om mensen waarbij de klachten erger worden of aanwezig blijven zonder dat ze de huisarts raadplegen. Zolang de coronacrisis duurt en bij een eventuele tweede golf is het van belang dat huisartsen juist deze mensen in beeld krijgen en overtuigen de huisarts te raadplegen.”

Afwachtend beleid
Voor 70% van de lichamelijke klachten gaven deelnemers aan geen huisarts te hebben geraadpleegd (3.729 lichamelijke klachten). Voor een kwart van de lichamelijke klachten waar geen huisarts voor werd geraadpleegd was dit wel overwogen. Een kwart van de klachten verdween in de loop van de tijd zonder de huisarts te raadplegen. De meest voorkomende klachten in deze groep met verdwenen klachten waren hoofdpijn, moeheid of lusteloosheid, en maag- of darmklachten. “Het valt ons op dat een groot deel van de klachten vermindert of verdwijnt zonder de huisarts te raadplegen. Bij milde lichamelijke klachten kan een afwachtend beleid gepast zijn. Het ontlast de overvolle huisartsenpraktijk. De huisartsen zagen op het hoogtepunt van de coronacrisis aanzienlijk minder patiënten in hun praktijk. Als we aannemen dat het werkelijk aantal mensen met klachten weinig verschilde met het aantal voor de coronacrisis, dan is het aannemelijk dat een deel van de patiënten met milde en ernstige klachten thuis is gebleven. Voor een deel van deze patiënten was dat uiteindelijk ook geen probleem. We zouden deze studie graag herhalen als het coronavirus is verdwenen of grotendeels onder controle is. Je kunt dan een vergelijking maken en het effect van corona op het zorggebruik van mensen nauwkeuriger onderzoeken”, stelt projectleider Dr. Anouk Oordt. “Bijvoorbeeld hoofdpijn komt veel voor. We zien dat bij meer dan helft van de deelnemers met hoofdpijn de klacht is verdwenen of minder is geworden zonder de huisarts te raadplegen. Het verloop van relatief milde klachten geeft ons inzicht over klachten waarbij huisartsbezoek misschien niet direct nodig is en waarbij een telefonisch consult of afwachtend beleid ook toereikend kan zijn.”

Goede beslissing achteraf?
Bij lichamelijke klachten die verdwenen vond een overgrote meerderheid (92%) dat het een goede beslissing was om hun huisarts niet te raadplegen. Dit beeld is anders bij klachten die gelijk zijn gebleven of erger zijn geworden. Daar vindt men bij een kwart van de klachten achteraf dat ze een verkeerde beslissing hebben genomen door niet naar de huisarts te gaan. Dit deel loopt op tot de helft van de deelnemers bij klachten als flauwvallen of verlies van bewustzijn en bij problemen of pijn met plassen of seks.

Redenen om huisarts niet te raadplegen
De deelnemers werd gevraagd waarom ze de huisarts niet hebben geraadpleegd voor hun lichamelijke klachten. De helft van de deelnemers vond de klacht niet ernstig genoeg (48%) en ongeveer een derde dacht dat de klacht vanzelf over zou gaan (30%). Een kleiner deel van de deelnemers was bang om bij de huisarts besmet te raken met het coronavirus (5%) of wilde tijdens de coronacrisis de huisarts niet extra belasten (17%).

Mentale klachten
Er werden minder mentale klachten ervaren dan lichamelijke klachten. Een merendeel van de deelnemers (63%) had geen mentale klachten. De overige 747 deelnemers noemden in totaal 2.147 mentale klachten. Met een kwart van de klachten ging men naar de huisarts. Ongeveer de helft van de klachten waarmee men niet naar de huisarts ging, werd minder of verdween. De andere helft van de klachten bleef gelijk of werd erger. Veelvoorkomende klachten die gelijk bleven of erger werden zijn angst, nervositeit of gespannenheid, sterke gevoelens van eenzaamheid, en extreme somberheid of neerslachtigheid. Bij de klachten die gelijk bleven of erger werden vond een kwart van de deelnemers het achteraf een slechte beslissing dat ze niet naar de huisarts zijn gegaan. Bij de klacht hallucinaties of wanen vindt 53% het achteraf een slechte beslissing de huisarts niet geraadpleegd te hebben, bij terugkerende suïcidegedachten is dit 40%. Het gaat bij deze klachten om kleine aantallen deelnemers, maar het zijn ernstige klachten waarbij hulp wenselijk is.

Onderzoek naar keuzes in zorggebruik
Het onderzoek is medio mei uitgezet in een steekproef representatief voor leeftijd, geslacht en provincie. Er is gebruikgemaakt van een landelijk online consumentenpanel van onderzoeksbureau Dynata. In het panel gaf 3,5% van de mensen aan positief te zijn getest op corona. Bij 1,9% werd COVID-19 vastgesteld door een arts op basis van symptomen. 

Meer informatie over het onderzoek is te vinden op deze website op de pagina: Zorggebruik tijdens de coronacrisis. Meer informatie kan worden aangevraagd bij projectleider van het onderzoek Dr. Anouk Oordt: info@pallashrc.com